BN / de Stem

‘Verhaal over geld, weelde en intriges'

Zaterdag 12 februari 2005 - „Hadden wij het als familie anders moeten doen?" Dat is de centrale vraag die Paul van Kalmthout probeert te beantwoorden in zijn boek ‘Zand erover', door hem beschreven als een ‘mengeling van literatuur en geschiedschrijving'.

BN / DeStem

,,Zelf ken ik geen tweede boek dat in die stijl geschreven is.'' - De ‘genealogische autobiografie' beschrijft de opkomst, bloei en veelbesproken ondergang van ijzergieterij en machinefabriek Rogier Nerincx Richter (RNR). De lezer kijkt daarbij nadrukkelijk door de bril van de auteur, die een van de laatste particuliere mede-eigenaars was.- Door Hessel de Ree

BERGEN OP ZOOM - De schrijver (50) noemt zijn werkstuk een ‘verhaal over mensen van vlees en bloed, over geld en weelde, intriges en dood'.

Van Kalmthout adviseerde zijn vader, de gelijknamige Bergse apotheker, in 1992 om de stekker uit het verouderde familiebedrijf aan de Wattweg te trekken. „Dat was geen slechte keus, want in de ijzergieterij zat echt geen toekomst meer", weet Paul nu helemaal zeker. De tijd heeft de econoom, werkzaam als directeur Werk en Bijstand op het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid in Den Haag, gelijk gegeven. Het personeel dat RNR in 1993 voor een symbolisch bedrag kon overnemen, stevende zes jaar later onvermijdelijk op een faillissement af, wat uiteindelijk het lot was van de meeste ijzergieterijen in Nederland.

In ‘Zand erover' somt Van Kalmthout de redenen op waarom het historische familiebedrijf ten dode was opgeschreven. „Steeds strengere eisen aan milieu en arbeidsomstandigheden, een totaal verouderd productieproces en een sterk afnemende vraag naar het product."

RNR werd in 1882 opgericht door de drie naamgevers, onder wie Van Kalmthouts betovergrootvader Christiaan Rogier. Zij stonden daarmee mede aan de wieg van de industrialisatie in Bergen op Zoom en omgeving. Het bedrijf verwierf faam met de productie van machines voor de suikerindustrie, waaronder de Kroogsche Filterpersen. Ook werden ovens, koelers en zuiveringsinstallaties voor gasfabrieken gemaakt. Tijdens de wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog kende de onderneming hoogtijdagen en waren er tot tweehonderd mensen in dienst. Inmiddels was RNR overgeschakeld op de productie van metalen hulpstukken voor gas- en waterleidingen. Maar tegen moderne vervangende materialen zoals pvc en de opkomst van lage-lonenlanden, viel in de jaren zestig en zeventig niet meer op te boksen.

Vader Van Kalmthout kon volgens Paul het tij niet meer keren toen hij in 1968 RNR erfde van zijn in dat jaar om het leven gekomen oom Christ Rogier. Deze liet zich volgens oude verhalen van personeelsleden ‘liever in zijn Rolls met chauffeur naar een Zwitsers buitenverblijf rijden dan dat hij probeerde moderniseringssubsidies los te peuteren'.

„Het bedrijf was sterk verouderd. Alleen een totale ommezwaai had misschien soelaas kunnen bieden. Maar zo'n stap vergt enorme investeringen: met een ijzergieterij kun je immers alleen ijzer gieten en bijvoorbeeld geen pvc."

Van Kalmthout heeft met ‘Zand erover' meer willen schrijven dan een droog bedrijfshistorisch document op basis van archieven en dossiers alleen. Hij wilde als insider vooral ook de wisselwerking laten zien tussen de gang van zaken op het bedrijf en de levenswandel van de hoofdpersonen uit de fabrikantengeslachten. „Eerst zie je dat de personen bepalen hoe het met het bedrijf gaat. Later, als het slechter gaat, is dat precies andersom."

Van Kalmthout, die 3,5 maand onbetaald verlof heeft opgenomen om zich volledig aan de vervulling van een oude wens (het schrijven van een boek) te kunnen wijden, heeft er veel van zichzelf ingestopt. „Het is tevens het verhaal geworden over verliefdheden, opgroeien en over de haat-liefde verhouding tussen zoon en vader: het typische generatieconflict uit de jaren zeventig. Daardoor was het uitgesloten dat ik samen met mijn vader in het bedrijf zou gaan werken, hoewel we dat nooit expliciet hebben besproken. Zoiets was voor mijn generatie in die tijd ook niet bon ton. Ik heb er geen spijt van gehad."

Van Kalmthout beschouwt het boek als zijn visie op de gebeurtenissen rond RNR: „Over het bedrijf is veel te doen geweest. De waarheid heeft vele gezichten. Dit is mijn waarheid."

Voor de auteur is daarmee een veel bewogen hoofdstuk afgesloten, wat de titel mede verklaart. Al verwijst deze ook direct naar een techniek in de ijzergieterij waarbij, om verontreiniging te binden, zand wordt gestrooid over ijzer dat uit de oven komt.

Het eerste exemplaar van ‘Zand erover' wordt dinsdag 22 februari in perscentrum Nieuwspoort in Den Haag uitgereikt aan staatssecretaris Mark Rutte van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Een dag later ontvangt wethouder Giel Janssen een exemplaar bij uitgeverij en boekhandel Quist in Bergen op Zoom.

Zie ook: http://www.paulvankalmthout.nl./

Copyright © 2005 BN/DeStem - alle rechten voorbehouden

Colofon