Sozavox
Paul van Kalmthout publiceert boek vlak voor vertrek
“Zand erover………dat geldt niet voor mijn tijd bij SZW”
We schrijven zeven oktober 2003: de Eerste Kamer gaat akkoord, de Wet werk en bijstand. Paul van Kalmthout kan met verlof. Tijd die de voormalig directeur Werk en Bijstand gebruikt voor het verwezenlijken van een droom: het schrijven van een boek. Vlak voor zijn afscheid bij SZW rolde “Zand erover” van de persen.
We schrijven 22 februari 2005: in Nieuwspoort overhandigt Paul aan Mark Rutte het eerste exemplaar van zijn boek.
Voor de totstandkoming van de nieuwe wet hadden ze veel met elkaar te maken en daarbij ging het ook wel eens over iets anders. Paul:”Ik ontdekte dat ook Mark zich interesseerde voor bedrijfsgeschiedenis. Hij verdiept zich in het verleden van Calvé. Ik heb hem toen al gevraagd of hij het eerste exemplaar van mijn boek in ontvangst wilde nemen.”
”Zand erover” is de beschrijving van de opkomst en ondergang van een familiebedrijf, van de rol die Paul en zijn vader daarbij spelen en van zijn eigen verhouding met zijn vader.
“Ik had al heel lang de wens een boek te schrijven. Ik wilde het liefst een roman schrijven en zo ben ik ook begonnen, maar ik kwam in de knoei met het verzinnen van de personages en de verhaallijn”.
Vanaf dat moment werd het bedrijfs- en familiearchief de rode draad, afgewisseld met cursiefjes over Paul zelf, zijn jeugd(liefdes) en zijn - in zijn jeugdjaren - gespannen verhouding met zijn vader.
In vogelvlucht
We schrijven 1967. Oom Christ Rogier is op een gewelddadige manier aan zijn einde gekomen. Zijn testament is een grote verrassing. Ernest (in de volksmond Nes) van Kalmthout, de vader van Paul, blijkt de enige erfgenaam te zijn. De erfenis bestaat uit ijzergieterij Rogier Nerincx Richter in Bergen op Zoom waar dan ruim honderdvijftig mensen werken.
Nes, die al een apotheek runt, komt bij boekenonderzoek tot de ontdekking dat de ijzergieterij er minder florissant voor staat dan de uitbundige levensstijl van oom Christ deed vermoeden.
In het najaar van 1992 betrekt Nes zoon én econoom Paul bij het bedrijf. De ijzergieterij is op sterven na dood. Via natuurlijk verloop is het personeelsbestand op dat moment al teruggebracht tot zo’n zeventig mensen.
“Mijn vader en ik kwamen al snel tot de conclusie dat de gieterij niet failliet hoefde te gaan, maar dat liquidatie de beste, meest sociale oplossing was. Er was geen toekomst voor het bedrijf, maar nog wel genoeg bedrijfskapitaal voor een goede afvloeiingsregeling voor het personeel. Enkele dagen voordat mijn vader het personeel zou informeren werd hij getroffen door een beroerte.”
Arbeiderszelfbestuur
Paul – op dat moment hoofd van de afdeling Inkomensbeleid bij SZW - reist af naar Bergen op Zoom om de werknemers te informeren. Die denken anders over de toekomst van het bedrijf en beginnen gesteund door de vakbonden onderhandelingen over het zelf voortzetten van de gieterij.
Oh ironie van het lot! In zijn studietijd verhuist Paul van Tilburg naar Groningen vanwege de onverkwikkelijke en heilloze discussies over arbeiderszelfbestuur aan de Tilburgse universiteit, nu komt dit fenomeen weer langs. “Dat heeft voor mij geen rol meer gespeeld. Ik was daar nu erg zakelijk in. Ik zag dat plan weliswaar niet zitten, maar het was hún wens en dus gingen we om de tafel. Ik heb toen geleerd dat het belangrijk is niet in de beslissing van anderen te treden….. Eigenlijk kwam ik in een comfortabele positie terecht. De bonden en het personeel waren de vragende partij, zij waren aan bod. Liquidatie van bedrijf had mij veel meer tijd en energie gekost.”
Na de overname, waarbij is geregeld dat Pauls familie eigenaar blijft van de grond en gebouwen houdt het personeel het bedrijf nog zes jaar draaiend. “Ik had ze vijf jaar gegeven. Belangrijk is natuurlijk wel dat ze al die jaren hebben gewerkt en niet in een uitkering hebben gezeten. Dat belang moet je niet onderschatten!”.
Rogier Nerincx Richter is in 1999 de allerlaatste gieterij in Bergen op Zoom die de poorten sluit. Alle andere gieterijen – en dat waren er vele – zijn al veel eerder op de fles gegaan. Ondanks miljoenen overheidssteun. In Rogier Nerincx Richter zit geen cent overheidsgeld. Nes van Kalmthout heeft een uiterst sober beleid gevoerd. Dit in tegenstelling tot zijn voorgangers. Hij onttrekt net genoeg geld aan het bedrijf om daarmee zijn vermogenbelasting te betalen. Hij heeft immers een goed belegde boterham aan de apotheek.
Toch verschijnen in de pers uiterst negatieve verhalen over het tijdperk Nes van Kalmthout. Niet geïnteresseerd, niet bereid tot investeren, uiteindelijk alleen maar uit op geldelijk gewin in de vorm van de gebouwen en de grond.
Paul en de zijnen, die een ander verhaal kennen, storen zich geweldig aan deze negatieve publiciteit. “Dit is voor mij een belangrijke drijfveer voor het schrijven van het boek geweest. Een rehabilitatie van mijn vader simpelweg door de feiten uit het bedrijfsarchief te stellen tegenover citaten uit de krantenartikelen. Zijn voorganger die zich feestend een weg baande door het leven en kwistig spiegeltjes en kraaltjes rondstrooide in de Bergse gemeenschap tegenover mijn sober levende, degelijke vader.”
Dubbele belasting
In de periode dat Paul zich bezig houdt met de ijzergieterij is hij bij SZW ook nog eens druk als afdelingshoofd. Een ideale combinatie van beleidsontwikkeling én praktijk? “Ik raad het niemand aan, het was erg hectisch, maar ook leerzaam. Ik heb onderhandelen geleerd, de andere partij zijn beslissing te laten. En ik heb geleerd dat je een rottige boodschap maar beter direct op tafel kunt leggen. Ook in die gevallen waarin je nog niet de oplossing hebt. Je moet het ook niet allemaal zelf willen oplossen, daarmee onderschat je de kracht van de anderen. Die ervaring kwam mij goed van pas toen mijn directie Werk en Bijstand fors moest afslanken”.
Met het schrijven van het boek heeft Paul veel kunnen afsluiten: de ijzergieterij als laatste, na eerder zijn verhouding tot zijn vader en zijn jeugd in Bergen op Zoom met de bijbehorende liefdes.
Paul van Kalmthout heeft zijn eerste weken bij BZK als directeur Bestuurlijke en Financiële Organisatie al weer achter de rug. “Zand erover geldt voor mij nog niet voor mijn tijd bij SZW. Het is veel te vroeg om daar nu al over te oordelen. Ik ga eerst maar eens met mijn nieuwe werk aan de slag”.
In tegenstelling tot wat zijn medewerkers willen doen geloven op de afscheids-DVD die zij voor Paul hebben gemaakt, is “Zand erover” nog niet voor € 2,50 te koop bij De Slegte.
Zijn boek ligt in de gewone (Haagse) boekwinkels te koop voor € 12,50. (Uitgeverij Quist, Bergen op Zoom, ISBN 90-73548-12-8).
De website www.paulvankalmthout.nl is aan het boek gewijd.
Toine Asselbergs